انجمن بين المللي سازماندهي دانش – شاخه ايران

استاندارد بین‌المللی BS ISO 25964-1

اطلاعات و مستندسازی – اصطلاح‌نامه‌ها و تعامل‌پذیری آن‌ها با واژگان‌‌های دیگر

بخش اول: اصطلاح‌نامه‌‌های بازیابی اطلاعات

نویسنده: مؤسسه استاندارد بریتانیا

مترجم: زهرا دهسرائی

ناشر: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران ؛ چاپار

مقدمه برتعریف اصطلاح‌نامه و هدف آن:

يكي از وظايف اصلي علم اطلاع‌رساني ذخيره اطلاعات براي بازيابي آن توسط استفاده‌كنندگان است. در اين روند سه عنصر تعيين‌كننده وجود دارد : 1-  توليد كنندگان اطلاعات يا اطلاعات توليد شده ؛ 2-  اطلاع رسانان و كليه روشها و ابزارهاي اطلاع‌رساني 3-  استفاده‌كنندگان از اطلاعات.

همه روزه به ميزان بسيار زيادي بر حجم اطلاعات افزوده مي‌شود. اگر اصطلاح “عصر انفجار اطلاعات” را  غيردقيق و تسامح‌آميز بدانيم ، كاربرد “عصر انفجار انتشارات” عيني و واقعي است. توليدكنندگان اطلاعات آزادانه اصطلاحات ويژه شاخه تخصصي خود را به‌كار برده و گاه اصطلاحات نويني پديد مي‌آورند. حتي گاهي يك اصطلاح در آثار يك نويسنده با معاني متفاوت به كار مي‌رود. اين حجم عظيم اطلاعات و انتشارات باعث وسعت دامنه اصطلاحات موضوعي شده است.   استفاده‌كنندگان از اطلاعات نيز با فرهنگ‌ها و سطوح دانش متفاوت، گاهي با كمترين اطلاع از وسعت دامنه اين موضوعات براي بازيابي مدارك به مراكز اطلاع‌رساني مراجعه مي‌كنند. در اين ميان اطلاع‌رسانان بايد نقش هادي و واسطه را بازي كرده، با توليدكنندگان و مصرف كنندگان اطلاعات همزباني كنند و به عنوان يك واسطه یا رابط، جستجوگر را در كمترين زمان ممكن به بيشترين اطلاعات مورد نظر رهنمون شوند. همچنين بايد به گونه اي عمل كنند كه مراجعه‌كننده حتي الامكان از اطلاعات موجود محروم نشود.

يكي از شيوه‌هاي مرسوم نمايه‌سازي است. هدف اصلي در نمايه‌سازي ايجاد ارتباط و همزباني بيشتر بين توليدكنندگان اطلاعات و اطلاعات موجود با استفاده‌كنندگان است. يعني نمايه اطلاعات مدارك ذخيره شده را با پرسش‌هاي مطرح شده انطباق مي‌دهد. زبان نمايه‌سازي يا زبان نمايه براي ايجاد اين همزباني نقشي تعيين‌كننده دارد. با همين زبان است كه نمايه‌ساز سعي در نمودن محتوا و موضوع مدارك دارد. عمل نشان دادن محتوا و موضوع در قالب واژه‌هايي كه پيش‌بيني مي‌شود جستجوگر با آنها به جستجوي مدرك بيايد بسيار پيچيده و دقيق است. اين واژه‌ها براي نمودن محتوا و موضوع مدرك معمو‌‌لاً به دو شيوه كاربرد دارد: استفاده از زبان‌هاي آزاد يا طبيعي : در اين روش نمايه‌ساز هر اصطلاحي را كه بداند از متن مدرك و يا متناسب با موضوع برگزيده و به كار مي‌برد و معمولاً ضابطه كاملاً مشخصي هم ندارد. استفاده از زبان‌هاي كنترل شده: در اين روش كليه اصطلاحات كه قرار است براي نمودن محتواي مدرك به كار رود مشخص شده و برابر ضوابط معيني به كار مي‌رود‌؛ مثل سر‌عنوانهاي موضوعي و مستند اسامی مشاهیر و …  . در نمايه‌سازي با استفاده از زبان كنترل شده، معمولاً از واژگاني از پيش تعيين شده استفاده مي‌شود كه به آن اصطلاح‌نامه ، يا گنج واژه، تزاروس  (Thesaurus)گفته مي‌شود.

اصطلاح‌نامه را لغت‌نامه‌اي دانسته‌اند كه در آن واژه‌ها درمفاهيم گوناگون دسته‌بندي شده‌اند و نوعي ارتباط بين اصطلاحات برقرار شده و واژه‌هاي مرجع مشخص شده‌اند. اصطلاح‌نامه از لحاظ كاربرد و ساختار نيز بررسي شده اما در تعريف كلي از آن مي‌توان گفت: اصطلاح‌نامه مجموعه‌اي از واژه‌ها و عبارات است كه روابط سلسله مراتبي، مترادفات (متشابهات)، وابستگي‌ها و ديگر روابط بين مفاهيم را ارائه مي‌كند و هدف آن ايجاد واژگاني استاندارد براي ذخيره و بازيابي اطلاعات است.

در قرن نوزدهم پير مارك روژه واژه‌نامه‌اي پديد آورد و در آن واژه‌هاي انگليسي را به مجموعه‌ها و زير مجموعه‌هايي تقسيم كرد و مترادف‌ها، متضادها و نيز روابط بين واژه‌ها را مشخص ساخت. او نام اين اثر را Thesaurus گذاشت. هدف روژه از پديد آوردن اين واژگان, ذخيره و نمايه‌سازي مدارك نبود، بلكه كمك به افرادي بود كه قصد يافتن اصطلاحات دقيق براي بيان افكار و عقايد خود داشتند. پيدايي اصطلاح‌نامه به مفهوم امروزي به سال 1959 برمي‌گردد كه مراكز اطلاع‌رساني مهندسي دوپونت اصطلاح‌نامه‌اي منتشر كرد. تاریخچه آن در ایران، در سال 1350 با ترجمه” قواعد و قراردادهای ساختن اصطلاح‌نامه” بوسیله خانم گیتی هندسی پاگرفت.

براي اطلاعات بيشتر به فايل پيوست مراجعه نماييد.

Investigation on mapping Iran MARC (Machine Readable Cataloging) data elements with FRBR user tasks in the first groups of entities based on users’ functions

Abstract

The main aim of this study was Mapping Iranian MARC (RASA) fields and data elements on FRBR entities (1st Group) and user tasks On one hand and exploring the users’ view on assessing value relative to user tasks. on the other hand. For this purpose  Comparative method was used for the study. In the first phase the Rasa MARC fields (0XX – 9XX) were mapped on the FRBR entities and the 4 user tasks (Find, Identify, Select, Obtain)  and according to the similar studies conducted by the library of American congress on mark 21, IFLA report and assessment of users  participating in the research, all the Iranian given mark data had the potential of compatibility with the capacities  of user tasks  of the first group of Ferber conceptual model and supported them.

Also, according to the findings of this study especially its second phase, SIMORGH library software supports user tasks.

Among 1558 data elements of Iranian MARC, 697 elements has compatibility to mapping on attributes of 1st groups entities: as a results of this part: 526 elements mapped on attributes of expression, 74 elements on work, 65 elements on expression, and 32 elements on item are located from first to fourth place.  Totally 44.74 percent of the data elements of Iranian MARC data elements mapped on the first group of FRBR.

The results of  assessing MARC data elements with the potential of supporting user tasks of the capacities of the first group of conceptual model of Ferber -  based on the IFLA report  indicated respectively 434 (27.83%) in the “identifying” 425 data Element (27.28%) in the “Obtain”, 147 data elements (9.44%) in the “Selecting”, 95 data elements (6.10 percent) in the “finding” have great value.

The results are partially consistent with the valuation based on this research report. As for the second phase an experimental data  base of bibliographic records of Boostan  by Sa’di and  Robaiyat by Khayyam (two samples of bibliographic families in the fields of  Persian Literature) on SIMORGH library software  which were prepared based on the initial version of FRBR model and Iranian National library OPAC (RASA)  and were given to 45 users (non-professionals, Specialized professionals, librarians) for comparing and evaluating successfulness of each software on supporting users tasks from users’ view. During the data gathering sessions, a semi-structured interview was conducted to gather  information from the research population for valuation of each attributes of entities in supporting user tasks with the questionnaire prepared by researcher based on IFLA FRBR report.

Other achievements of this research are compliance matrix of all data elements in Iranian MARC with all entities and user tasks (FRBR) and compliance table of all Iranian  MARC fields with MARC 21.

Keywords: Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR or Fer-Ber), Entities, User tasks, Mapping Study, IRAN MARC, MARC 21

By: Massoomeh Niknia; Supervisor: Mohammad Hassanzadeh; Advisor: Fatemeh Zandian

تطبيق عناصر داده اي مارک ايران با وظايف کاربري الگوی مفهومی اف. آر. بي. آر. بر مبناي توانمندي هاي کاربران

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان انطباق عناصر داده ای مارک ایران با موجودیت های گروه اول و وظایف کاربری الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی (اف.آر.بی.آر. یا فر-بر) و ارزشگذاری آنها از دیدگاه کاربران بالقوه فهرست‌های رایانه‌ای انجام شده است. بدین منظور، تمامی فیلدها و عناصر داده ای مارک ایران به روش تطبیقی با موجودیت ها و وظایف کاربری گروه اول الگوی مفهومی فر-بر مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا ماتریسی جهت تطبیق عناصر داده ای مارک ایران با موجودیت های گروه اول این الگو (اثر، بیان، نمودعینی و مورد) و وظایف کاربری (یافتن، شناسایی، انتخاب و دسترسی) ترسیم شد و بر اساس مطالعات مشابه انجام شده توسط کتابخانه کنگره آمریکا بر روی مارک 21 ، گزارش ایفلا و ارزشگذاری کاربران در پژوهش، کلیه عناصر داده ای مارک ایران که قابلیت انطباق بر موجودیت ها و پشتیبانی از وظایف کاربری گروه اول الگوی مفهومی فر-بر را  داشتند، شناسایی و ارزشگذاری شدند. نتایج این بخش حاکی از آن است که پشتیبانی عناصر داده ای مارک ایران از وظیفه کاربری «شناسایی» با 49.17 درصد در رتبه اول، «دسترسی» با  36.59 درصد در رتبه دوم، «انتخاب» با  24.26 درصد در رتبه سوم و  «یافتن» با  18.42 درصد در رتبه چهارم قرار می گیرد.

از میان 1558 عنصر داده ای موجود در مارک ایران، 697 عنصر قابلیت انطباق بر موجودیت های اثر، بیان، نمودعینی و مورد را دارند. در این انطباق به ترتیب موجودیت نمودعینی با 526 ، موجودیت اثر با 74 ، موجودیت بیان با 65  و موجودیت مورد با 32 عنصر داده ای به ترتیب در جایگاه های اول تا چهارم قرار گرفته اند. در مجموع  44.74 درصد از عناصر داده ای مارک ایران  با موجودیت های گروه اول منطبق شده اند.

همچنین نتایج در بخش ارزشگذاری عناصر داده ای مارک ایران با قابلیت پشتیبانی از وظایف کاربری موجودیت های گروه اول الگوی مفهومی فر-بر بر مبنای گزارش ایفلا نشان داد به ترتیب 434 عنصر داده ای مارک ایران (27.83 درصد) در «شناسایی»، 425 عنصر داده ای با 27.28 درصد در «دسترسی»، 147 عنصر داده ای مارک ایران (9.44 درصد) در «انتخاب»، 95 عنصر داده ای مارک ایران (6.10 درصد) در «یافتن» دارای ارزش زیاد می باشند. این نتایج همخوانی نسبی با ارزشگذاری بر مبنای گزارش پژوهش حاضر را نشان می دهد. در بخش دوم پژوهش به روش تطبیقی و بر مبنای مصاحبه ها و مشاهده های انجام شده میزان بهبود وظایف کاربران بالقوه فهرست‌های رایانه ای در پیوند با دو خانواده کتابشناختی «بوستان سعدی» و «رباعیات خیام» در دو نرم افزار کتابخانه ای رسا و سیمرغ مورد بررسی قرار گرفت، سپس بر مبنای پرسشنامه محقق ساخته ارزش ویژگی‌های موجودیت های الگوی مفهومی فر-بر از دیدگاه کتابداران، کاربران عادی، متخصصین موضوعی ادبیات فارسی مشخص گردید. نتایج این بخش حاکی از آن است که میزان موفقیت نرم افزار کتابخانه ای سیمرغ در پشتیبانی از وظایف کاربران عادی و متخصص در پیوند با دو خانواده کتابشناختی مذکور بیشتر است. همچنین ویژگی های موجودیتهای الگوی مفهومی فر-بر «عنوان اثر»، «عنوان بیان» و «عنوان نمودعینی»، «نام شخص» و «نام تنالگان» از دیدگاه کلیه کاربران و کتابداران مورد بررسی دارای ارزش زیاد در پشتیبانی از وظایف کاربری می باشند.

علاوه بر این در پژوهش حاضر، ماتریس انطباق کلیه عناصر داده ای مارک ایران با کلیه ی موجودیت ها و وظایف کاربری  الگوی مفهومی فر-بر و همچنین جدول  انطباق کلیه فیلدهای مارک ایران با مارک 21 تدوین گردید.

پایان نامه کارشناسی ارشد توسط: معصومه نیک نیا؛ استاد راهنما: دکتر محمد حسن زاده؛ استاد مشاور: دکتر فاطمه زندیان

Requirements for Bibliographic Records (FRBR) in Persian Bibliographic Records (PBRs

Abstract

Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR), is a conceptual entity-relationship model, released by IFLA and aimed to determine a minimum level of catalog functions based on user’s needs. This model consists of 4 main parts: Entities, Attributes, Relations and User tasks. This research, has studied the feasibility of implementing application of the model to Iranian library records. The main goal of this research was to identify the degree of compatibility of the current situation of the Persian bibliographic records (PBRs) with FRBR, as well as identifying the possible approaches and strategies for appropriate aplication of the model to Persian records. Research publication was 3502 records in the National Bibliography of Iran for “Shahname” and “Nahjolbalaghe” of which 365 records were selected using systematic sampling method. Resources types included in the study were: books, audio-visual resources, geographical resources, theses, lithographic books, manuscripts and journals. The required data was gathered via 2 checklists the were devised for the purpose of this research and each of which was dedicated to “Shahname” and “Nahjolbalaghe”. Also, to determine the characteristics of a suitable FRBR model for Iran, 18 implementation projects round the world, were surveyed and analyzed Results of the study show that some FRBR requirements were readily available in PBRs but in some cases there are some deficiencies due to some likely reasons such as lack of commitment to the AACR rules, specifications of the library software structure, and neglecting bibliographic and family relations in catalogs. Results of the study also showed that the appropriate method for implementing FRBR in Iran is the comparative model. According to this model, the current records are saved while they are compared to FRBR model, as a result of which, anomalies are identified and resolved. In another part of this research, 16 important challenges that could exist in implementing the model in Iran were identified and introduced. Also, 8 characteristics of a suitable implementation model in Iran is introduced.

Keywords: Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR); Persian bibliographic records (PBRs); Cataloging; FRBRization; Shahname; Nahjolbalaghe;  FRBR implementation..

Ph.D dessertation by:Mohsen Haji Zeinolabedini, Supervisors: Professor Abdolhossein FarajPahlou, Professor Morteza Kokabi; Advisor: Professor Rahmatolah Fattahi

امکان‌سنجي به‌کارگيري الگوي ملزومات کارکردي پيشينه‌هاي کتابشناختي (اف.آر.بي.آر.) ايفلا در  پيشينه‌هاي کتابشناختي فارسي

چکیده:

الگوي “ملزومات کارکردي پيشينه‌هاي کتابشناختي (اف.آر.بي.آر.)” يک الگوي مفهومي رابطه-موجوديت است که توسط ايفلا، با هدف تعيين حداقل کارکردهاي فهرست بر اساس نيازهاي مخاطبين ایجاد شده است. این الگو از چهار جزء اصلی که عبارتند از: موجودیت‌‎ها، ویژگی‌ها، روابط و فعالیت‌های کاربران تشکیل شده است. در اين پژوهش، امکان‌سنجي پياده‌سازي اين الگو در محيط کتابخانه‌ها و فهرست‌هاي رايانه‌ای ايران مورد بررسي قرار گرفته است. هدف اصلي پژوهش اين بوده که ضمن بررسي وضعيت موجود پيشينه‌هاي کتابشناختي فارسي از نظر هم‌خوانی با اف.آر.بی.آر.، رويکردها و راهکارهای ممکن براي پياده‌سازي بهينه الگو در پيشينه‌‌هاي بومي ايران را بررسي نمايد. جامعه پژوهش حاضر را 3502 پيشينه موجود در کتابشناسي ملي ايران براي دو اثر “شاهنامه” و “نهج‌البلاغه” تشکيل داده است. از بين جامعه پژوهش بالا 365 پيشينه به روش نمونه‌گيري تصادفي منظم انتخاب شده و مورد بررسي قرار گرفته است. انواع منابع مورد بررسي عبارت بودند از: کتاب‌ها، منابع ديداري و شنيداري، منابع جغرافيايي، پايان‌نامه‌ها، کتاب‌های چاپ سنگي، نسخه‌هاي خطي و پيايندها. روش پژوهش مورد استفاده، روش پيمايشي بوده و اطلاعات لازم از طريق دو سياهه وارسي براي شاهنامه و نهج‌البلاغه گردآوري شده است. همچنین به منظور تعیین ویژگی‌های الگوی مناسب برای اف.آر.بی.آر.سازی در کشور، تعداد 18 طرحِ پیاده‌سازی اف.آر.بی.آر. در دنیا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتايج حاصله نشان مي‌دهد که برخي از ملزومات ذکر شده در الگوي اِف.آر.بي.آر. در پيشينه‌هاي کتابشناختي فارسي موجود است و در برخي زمينه‌ها، به دلایلی مانند عدم رعايت صحيح اصول فهرستنويسي، قواعد فهرستنويسي مورد استفاده (آنگلوامریکن)، ساختار نرم‌افزارهاي کتابخانه‌ای مورد استفاده و عدم توجه به روابط و خانواده کتابشناختي در فهرست‌ها، کاستي‌هايي وجود دارد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که روش مناسب براي پياده‌سازي الگوي اِف.آر.بي.آر. در ايران، روش تطبيقي است. به اين معنا که پيشينه‌هاي موجود حفظ و ضمن تطبیق با الگوي اِف.آر.بي.آر. نسبت به رفع کاستي‌هاي احتمالي اقدام ‌شود. در بخش دیگری از پژوهش، 16 چالش مهم برای پیاده‌سازی الگو، و در بخش ویژگی‌های الگو نیز، 8 ویژگی الگوی مناسب برای پیاده‌سازی اف.آر.بی.آر. در ایران شناسایی و معرفی شد.

پایان نامه دکتری توسط: محسن حاجی زین العابدینی، اساتید راهنما: دکتر عبدالحسین فرج پهلو، دکتر مرتضی کوکبی؛ استاد مشاور: دکتر رحمت الله فتاحی.

بررسي فهرستنويسي منابع اينترنتي و  ارائه دستنامه پيشنهادي براي كتابخانه­هاي ايران

Overview of Internet resource cataloging and suggested cataloging rules for Iranian libraries

چكيده:

ايجاد و گسترش‌ اينترنت‌ تاثيرات‌ شگرفي‌ در زندگي‌ انسانها داشته‌ كه‌ اين‌ تاثير در زندگي‌ علمي‌ و فرهنگي‌ آنها بارزتر است‌. اين‌ پديده‌ عليرغم‌ مزاياي‌ فراوان‌، مشكلاتي‌ نيز با خود به‌ همراه‌ داشته‌ است‌. در اين‌ پژوهش‌ دشواريهاي‌ جستجو و بازيابي‌ اطلاعات‌ در اينترنت‌ مورد بررسي‌ قرار گرفته‌ و در پي‌ آگاهي‌ از اين‌ مشكلات‌ و دشواريها به‌ ريشه‌يابي‌ و جستجوي‌ دلايل‌ بوجود آمدن‌ آنها پرداخته‌ شده‌ است‌. به‌ دليل‌ ماهيت‌ تحليلي‌ پژوهش‌ و به‌ منظور مهيا ساختن‌ زمينه‌ طرح‌ اصلي‌ تحقيق‌، فصلي‌ به‌ بررسي‌ تحليلي‌ موضوع‌ اختصاص‌ يافته‌ كه‌ طي‌ آن‌ انواع‌ روشهاي‌ سازماندهي‌ اطلاعات‌ منابع‌ اينترنتي‌ و رويكردهاي‌ جديد مرتبط‌ با آن‌ نظير ابرداده‌ و قالبهاي‌ متفاوت‌ آن‌ مورد تحليل‌ قرار گرفته‌ و مزايا و معايب‌ هريك‌ بيان‌ شده‌ است‌. دو روش‌ عمده‌ سازماندهي‌ اطلاعات‌ اينترنت‌ يعني‌ روش‌ ابرداده‌اي‌ و فهرستنويسي‌ منابع‌ اينترنتي‌ معرفي‌ شده‌ و تناسب‌ و عدم‌ تناسب‌ آنها براي‌ سازماندهي‌ منابع‌ اينترنتي‌ فارسي‌ مورد ارزيابي‌ قرار گرفته‌ است‌. نتايج‌ ارزيابي‌ها حاكي‌ از مناسب‌ بودن‌ روش‌ كلاسيك‌ سازماندهي‌ اطلاعات‌ يعني‌ ايجاد پيشينه‌هاي‌ كتابشناختي‌ براي‌ اين‌ منابع‌ از طريق‌ فهرستنويسي‌ است‌. عمده‌ترين‌ دلايل‌ اين‌ انتخاب‌ عدم‌ به‌ كارگيري‌ عناصر ابرداده‌اي‌ در منابع‌ اينترنتي‌ فارسي‌ و عدم‌ وجود موتور جستجو به‌ زبان‌ فارسي‌ در اينترنت‌ است‌.

به‌ منظور فهرستنويسي‌ منابع‌ اينترنتي‌، دستنامه‌اي‌ حاوي‌ قواعد و اصول‌ فهرستنويسي‌ اين‌ منابع‌ براي‌ زبان‌ فارسي‌ تهيه‌ شده‌ است‌. در تهيه‌ دستنامه‌ از قواعد فهرستنويسي‌ انگلوامريكن‌، قواعد به‌ كارگرفته‌ شده‌ در طرحهاي‌ فهرستنويسي‌ منابع‌ اينترنتي‌ و الكترونيكي‌، اصول‌ و قواعد فهرستنويسي‌ منابع‌ فارسي‌ و نمونه‌هاي‌ منابع‌ اينترنتي‌ فهرستنويسي‌ شده‌ استفاده‌ شده‌ است‌. همچنين‌ جهت‌ ورود اطلاعات‌ كامپيوتري‌ منابع‌ اينترنتي‌ فارسي‌ كاربرگه‌اي‌ ايجاد شده‌ است‌. اين‌ كاربرگه‌ بر اساس‌ فيلدهاي‌ اطلاعاتي‌ موجود در منابع‌ اينترنتي‌، دستورالعملهاي‌ دستنامه‌، نمونه‌هاي‌ مورد استفاده‌ در طرحهايي‌ چون‌ اينتركت‌ و رهنمودهاي‌ ايجاد مارك‌ و فيلدهاي‌ اطلاعاتي‌ در راهنماي‌ نرم‌افزار مارك‌ايت‌ طراحي‌ شده‌ است‌. در پايان‌ نيز چندين‌ منبع‌ اينترنتي‌ فارسي‌ بر اساس‌ معيارهاي‌ انتخاب‌ نمونه‌ها، انتخاب‌ و فهرستنويسي‌ شده‌ است‌.

يافته‌هاي‌ اين‌ پژوهش‌ نشان‌ مي‌دهد كه‌ بازيابي‌ اطلاعات‌ در اينترنت‌ با مشكلاتي‌ روبروست‌ كه‌ معلول‌ روش‌هاي‌ سازماندهي‌ اطلاعات‌ در اينترنت‌ است‌. اين‌ مشكلات‌ در مورد منابع‌ فارسي‌ به‌ مراتب‌ بيشتر است‌ زيرا در طراحي‌ اين‌ منابع‌ به‌ معيارهاي‌ ابرداده‌اي‌ توجه‌ نشده‌ و از سوي‌ ديگر موتورهاي‌ جستجوي‌ موجود نيز قادر به‌ نمايه‌كردن‌ و بازيابي‌ منابع‌ با رسم‌الخط‌ فارسي‌ نيستند. بنابراين‌ مناسب‌ترين‌ روش‌ سازماندهي‌ و دسترس‌پذير ساختن‌ متناسب‌ با وضعيت‌ فعلي‌ منابع‌ اينترنتي‌ فارسي‌، فهرستنويسي‌ اين‌ منابع‌ است‌..

پایان نامه کارشناسی ارشد: توسط محسن حاجی زین العابدینی، استاد راهنما: دکتر رحمت الله فتاحی، استاد مشاور: فاطمه(بهار) رهادوست

The Feasibility of Implementing Resource Description and Access (RDA) in  National Library and Archives of  IR of Iran

Abstract

The goal of this research is investigating the possibility of using RDA in National Library of Iran with considering the catalogers view and coordination level of bibliographic records in RASA software. This research is done with survey method and with descriptive -analytical approach.  In the first stage, the level of 49 Iranian national library`s catalogers familiarity with RDA rules in this research has measured in two ways: self-comment familiarity and actual familiarity. Results shows that the level of self-comment familiarity of catalogers with RDA rules is upper than middle and the level of actual familiarity of catalogers with RDA rules is lower than middle before offering specialized education, but after that the level of self-comment and actual familiarity of catalogers with RDA rules are becoming upper than middle. According to the findings, there is only significant difference between score average of the level of self-comment and actual familiarity of M.S. and M.A. catalogers with RDA rules and the level of two familiarity`s score average of M.S. catalogers are upper. From other findings is the high acceptance level of RDA with Iranian national library`s catalogers. Finally, catalogers have demanded to make changes in Iranian national library`s software to better using of RDA in the future. They have requested to offer sufficient specialized education to catalogers for using new version software, coordinating software structure with previous one, adapting software with new rules and standards, foresight the possibility of software structure changing with take need of each library into account, coordinating new cataloging worksheets with existing ones, coordinating cataloging worksheets with RDA, changing search and retrieval structure of resources and using of sufficient help features for each fields.

In the second stage of this research, 1794 fields that existed in 111 bibliographic records on Iranian history subject and cataloged in two years (1386, 1390) were examined. Findings show that there is existing coincidence between 88% fields of bibliographic records with RDA rules. The most bugs that are recognized are non- coincidence between 47.07% records and 11.20% fields with RDA, non- entering correct information in 31.38% records and 7.46% fields, non- entering information in correct fields in 12.41% records and 2.95% fields, cataloging errors in 5.15% records and 1.22% fields and type errors in 3.98% records and 0.94% fields. The most bugs except non-coincidence with RDA rules are more in 1386 than 1390. From other findings of this research is design mapping table of Iran Mark- RDA that used from that in bibliographic records control.

One of the important outcomes of this research is MARC-RDA mapping table that has used in bibliographic records control. Finally, proposed model for using RDA in Iranian National Library were offered.

Keywords: Resource Description and Access (RDA), IRAN MARC, Cataloging Rules, Iranian National Library, RASA Software.

By: Fatemeh Pazooki, Supervisor:Mohsen Haji Zeinolabedini, Ph.D, Advisors:Sholeh Arastoopoor, Ph.D, Hadi Sharif Moghadam, Ph.

امکان‌سنجی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

چكيده

هدف این پژوهش، امکان‌سنجی به‌کارگیری آر.دی.ای. در کتابخانه ملی بر اساس نظر فهرستنویسان و شناسایی میزان همخوانی پیشینه‌های کتابشناختی با آر.دی.ای.است. پژوهش حاضر از نوع کاربردي است و با روش پیمایشی و رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. پژوهش شامل دو بخش کلی است. در بخش نخست، میزان آشنایی 49 نفر از فهرستنویسان شاغل در بخش فهرستنویسی پیش از انتشار (فیپا) با آر.دی.ای. از طریق پرسشنامه، با دو روش خوداظهاری (نظر شخصی) و میزان آشنایی واقعی (از طریق پرسش‌های باز) در قبل و بعد از آموزش و میزان پذیرش قواعد از سوی ایشان سنجیده شد. نتایج نشان داد که میزان آشنایی خوداظهاری فهرستنویسان با آر.دی.ای. در پیش از آموزش بالاتر از حد متوسط و میزان آشنایی واقعی ایشان پایین‌تر از سطح متوسط است. پس از آموزش، هر دو نوع آشنایی (خوداظهاری و واقعی) بالاتر از سطح متوسط است. هم‌چنین مشخص شد که میزان آمادگی فهرستنویسان برای پذیرش آر.دی.ای. بالاتر از متوسط است. در این پژوهش، وجود تفاوت معنادار بین میزان آشنایی خوداظهاری، آشنایی واقعی و میزان پذیرش فهرستنویسان کتابخانه ملی با جنسیت، ميزان تحصيلات، سن و سابقه كار فهرستنويسي مختلف نیز بررسی شد. در نتیجه، به جز تایید فرضیه وجود تفاوت معنادار بین وضعیت آشنایی خوداظهاری و واقعی فهرستنویسان دارای میزان تحصیلات متفاوت با آر.دی.ای.، سایر فرضیه‌ها تائید نشد. در رابطه با نرم‌افزار مورد استفاده در کتابخانه ملی (رسا) در پیوند با آر.دی.ای.، فهرستنویسان بیش از همه خواستار ارائه آموزش جهت بهره­گیری از نرم‌افزار بر اساس تغییرات جدید، ایجاد هماهنگی در ساختار نرم‌افزار با ساختار پيشين، منطبق کردن نرم­افزار با قواعد و استانداردها و پیش‌بینی امکان تغییر ساختار نرم‌افزار با توجه به نیاز هر کتابخانه شدند. در بخش دوم پژوهش، با استفاده از سیاهه وارسی، 1794 فیلد در قالب 111 پیشینه کتابشناختی فارسی در موضوع تاریخ ایران که در دو سال 1386 و 1390 تهیه شده‌اند بررسی شد. نتایج این بخش، انطباق بیش از 88 درصد از فیلدهای پیشینه‌های کتابشناختی مورد بررسی با آر.دی.ای. را نشان داد. بیش‌ترین اِشکال‌های شناسایی شده برای این پیشینه‌ها به اِشکال‌ عدم انطباق با آر.دی.ای. با 07/47 درصد در پیشینه‌ها و 20/11 درصد از فیلدها و پس از آن به ترتیب اِشکال‌ عدم ورود اطلاعات با 38/31 درصد در پیشینه‌ها و 46/7  درصد از فیلدها، عدم درج اطلاعات در فیلدهای درست با 41/12 درصد در پیشینه‌ها و 95/2 درصد از فیلدها، اِشکال‌ فهرستنویسی با 15/5 درصد در پیشینه‌ها و 22/1 درصد از فیلدها و اِشکال‌ تایپی و املایی با 98/3 درصد در پیشینه‌ها و 94/0 درصد از فیلدها مربوط می‌‌شود. مقایسه میان اِشکال‌‌های شناسایی شده نشان داد که فراوانی کلیه اِشکال‌‌ها به‌جز تفاوت با آر.دی.ای. در سال 1386 از 1390 بیش‌تر است. در پایان، الگوی پیشنهادی برای به‌کارگیری آر.دی.ای. در کتابخانه ملی ایران ارائه شده و همچنین جدول تطبیقی مارک ایران- آر.دی.ای. از دیگر دستاوردهای این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها: قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.)، مارک ایران، فهرستنویسی توصیفی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، نرم‌افزار رسا

پایان نامه کارشناسی ارشد توسط: فاطمه پازوکی، استاد راهنما: دکتر محسن حاجی زین العابدینی، اساتید مشاور: دکتر شعله ارسطوپور، دکتر هادی شریف مقدم

فایلهای زیر مربوط به جنبه های گوناگون سازماندهی دانش است که توسط جناب آقای دکتر فتاحی ارائه شده است.

از آرمانها تا واقعیت

الگوهای مفهومی و نظریه معنابخشی

تحلیل کارکردهای عناصر اطلاعات

قانونمندی جهان کتابشناختی

کتاب به منزله هستی

A comparative study on the indexing and ranking of the content objects including the MARCXML and Dublin Core’s metadata elements by general search engines

Title:A comparative study on the indexing and ranking of the content objects including the MARCXML and Dublin Core’s metadata elements by general search enginesAuthor(s):Sayyed Mahdi Taheri, (Department of Library and Information Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran), Nadjla Hariri, (Department of Library and Information Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran)Citation:Sayyed Mahdi Taheri, Nadjla Hariri, (2012) “A comparative study on the indexing and ranking of the content objects including the MARCXML and Dublin Core’s metadata elements by general search engines”, Electronic Library, The, Vol. 30 Iss: 4, pp.480 – 491Keywords:DCXML, eXtensible Markup Language (XML), Indexing, MARCXML, Markup languages, Metadata elements, Ranking, Search engines, Web sitesArticle type:Research paperDOI:10.1108/02640471211252193 (Permanent URL)Publisher:Emerald Group Publishing LimitedAcknowledgements:Sayyed Mahdi Taheri’s research entitled “A comparative study of the indexing quality and ranking of the content objects including the MARC21 and Dublin Core” was First Winner of the Youth Section in the Farabi International Awards in 2009 (see www.farabiaward.ir/en/module/winner/58/).Abstract:

Purpose – The purpose of this research was to assess and compare the indexing and ranking of XML-based content objects containing MARCXML and XML-based Dublin Core (DCXML) metadata elements by general search engines (Google and Yahoo!), in a comparative analytical study.

Design/methodology/approach – One hundred XML content objects in two groups were analyzed: those with MARCXML elements (50 records) and those with DCXML (50 records) published on two web sites (www.dcmixml.islamicdoc.org and www.marcxml.islamicdoc.org).The web sites were then introduced to the Google and Yahoo! search engines.

Findings – The indexing of metadata records and the difference between their indexing and ranking were examined using descriptive statistics and a non-parametric Mann-Whitney U test. The findings show that the visibility of content objects was possible by all their metadata elements. There was no significant difference between two groups’ indexing, but a difference was observed in terms of ranking.

Practical implications – The findings of this research can help search engine designers in the optimum use of metadata elements to improve their indexing and ranking process with the aim of increasing availability. The findings can also help web content object providers in the proper and efficient use of metadata systems.

Originality/value – This is the first research to examine the interoperability between XML-based metadata and web search engines, and compares the MARC format and DCMI in a research approach.

Mapping RDA to MODS: A model for Persian records

Abstract

Purpose: the purpose of this research is to determine the compatibility of Resource Description and Access (RDA) with Metadata Object Description Schema (MODS) and to provide a model for organizing information resources.

Methodology: the research population includes primary and secondary parts, and specifications of the Metadata Object Description Schema (MODS) on the one hand; and Resource Description and Access (RDA) on the other hand. The research used documentary, comparative and system design methods simultaneously to gather needed data on both aspects of the study, to check how are compatible these two aspects, and to produce eXtensible Markup Language (XML) tags for providing descriptive information of different resources according to the Resource Description and Access (RDA).

Findings: in general, 507 rules were identified and analyzed from the current RDA chapters. 630 MODS–oriented tags were compatible with RDA. The present research shows that all of the RDA rules are compatible with MODS and equivalents could be found in MODS for information extracted from the RDA rules. To make compatible RDA rules with MODS, more than one primary part should be used in some of the rules; especially those that are usually manipulated for providing access points to different entities.

Conclusion: out of the 20 primary parts of MODS, 16 were used in this research. These 16 parts were selected according to the first and second entity groups in FRBR. Findings indicated that there is a full compatibility between RDA and MODS; and one would either be able to describe the information of a given resource in RDA or MODS. Findings are in fact a mixture of primary and secondary parts, specifications and values of RDA compatibilized with MODS. They would also be able to act as a model for describing Persian resources. Based on the National Library authorities, name authority should be provided for describing Persian records. Finally, the research shows examples of Persian records randomly retrieved from the national bibliography which have been described according to the recommended model.

by: Maliheh Dorkhosh, Supervisor: Dr.Zohreh Mirhosseini, Consulting Supervisor:Dr.Afshin Moosavi Chelack

.

A New Research on the Interaction of Metadata Systems with the Web Search Engines (as a Ph. D. Thesis)

The feasibility of the indexing and visibility of Dublin core metadata Initiative, MARCXML, and Metadata Object Description Schema’s element tag names by General Search Engines and representing an appropriate pattern

Abstract

The purpose of this research was to examine on the feasibility of the indexing, as well as visibility of element tag names in DCXML, MARCXML, and Metadata Object Description Schema by General Search Engines. 900 metadata records in three groups (300 XML-based records as the control group with the normal structure, and 300 HTML-based and 300 XML-based records in two experimental groups with special structures: the first group embedded in the <pre> tag of HTML based on the data island method, and the second group without the XML declaration and with the name of metadata standard as an extension) were analyzed through an experimental approach. The records of three groups were published on three independent websites, and were introduced to Google and Yahoo! search engines. Then using element-based search strategies, the indexability and visibility of the published metadata records were examined. Findings show all the element tag names of the metadata records relating to two experimental groups indexed by Google and Yahoo!, and were visible in the search results. Based on this study, it is possible to retrieve the metadata records by their element tag name in the search engines. But the element tag names in the control group’s metadata records were not indexed by the search engines. The search engines discard all the tag names as they index XML-based metadata records. The research suggest two models for designing and creating metadata records with retrievable tag names capability to the metadata creators, several models to the Web search engines for intelligent indexing of XML-based metadata records, and an element-based search strategy model to the end users.

Keywords: Metadata, Web Search engines, eXtensible Markup Language, Tag names, DCXML, MARCXML, Metadata Object Description Schema (MODS)

By: Sayyed Mahdi Taheri; Supervisor: Nadjla Hariri, Ph. D.; 2nd supervisors: Sayyed Rahmatollah Fattahi, Ph. D., Fatemah Nooshin Fard, Ph. D.

.

Rahmatollah Fattahi

PhD., Associate Professor, Department of Library and Information Science, Ferdowsi University of Mashhad (www.um.ac.ir/~fattahi/)

Abstract

Information organization (i.e., cataloging, classification, abstracting and indexing) is a crucial service in libraries and information centers. Modern and standard practices in this regard have started around 1960s in Iran.  This paper outlines the development of modern practices in information organization in Iran. It illustrates how Iranian libraries and information centers are implementing standard practices and organizing information for easy access. A number of international standard tools for information organization, such as AACR, ISBD, LCC, DDC, LCSH, and MESH have been translated and/or modified to fulfill the needs of different types of libraries. The CIP project is successfully implemented nationwide and the Iranian National Bibliography is now a standard source available online and on-disc. Furthermore, indexing and abstracting services in Iran benefit from standard practices too. There are now many general and subject thesauri being developed and used in Iran. A major step towards information organization is the design and development of a considerable number of online and/or on disc databases by Iranian libraries and information centers. Teaching, research and publishing in information organization are flourishing due to the establishment of many library department and schools during the last two decades.

Keywords: Information organization; Information retrieval; Cataloging and classification; Iranian libraries

Full text